Thêm động lực để thành phố mang tên Bác bứt phá

Bảo đảm vai trò đầu tàu, động lực, dẫn dắt

Sau hợp nhất, TP. Hồ Chí Minh đã mở rộng dư địa phát triển với diện tích hơn 6.700km², dân số 13,6 triệu người; trong đó, lực lượng lao động khoảng 7,281 triệu người, chiếm 14% tổng số lao động toàn quốc; GRDP ước tính 3,03 triệu tỷ đồng (tương đương 123 tỷ USD), chiếm 23,5 GDP cả nước.

Điều kiện này mở ra cơ hội tái cấu trúc không gian, quy hoạch vùng đô thị tích hợp phát triển theo tư duy “1 trung tâm, 3 vùng, 1 đặc khu”, tối ưu hóa chia sẻ lợi thế so sánh của từng khu vực, hình thành siêu đô thị đa trung tâm phát triển theo ba hành lang, với năm trụ cột (gồm: trung tâm công nghiệp, logistics, trung tâm tài chính quốc tế, du lịch và công nghiệp văn hóa, trung tâm giáo dục - y tế - khoa học công nghệ), với các chỉ tiêu cụ thể về: tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân 10 - 11%/năm; đến năm 2030, GRDP bình quân đầu người đạt khoảng 14.000 - 15.000 USD; tổng vốn đầu tư xã hội bình quân 5 năm 35 - 40% GRDP; tỷ trọng kinh tế số chiếm từ 30 - 40% GRDP.

Đề hiện thực hóa các mục tiêu trong 5 năm tới, thành phố dự kiến mỗi năm cần huy động bổ sung thêm từ 8 - 12 tỷ USD; trong khi đó, nguồn lực ngân sách chỉ đáp ứng được nhu cầu khoảng 30% (1,2 triệu tỷ đồng/3,5 triệu tỷ đồng tổng nhu cầu), chưa đủ sức dẫn dắt phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.

Để thực hiện mục tiêu trên, bảo đảm vai trò đầu tàu, động lực, dẫn dắt, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 2 con số ngay từ năm 2026, thành phố cần phải được bổ sung các giải pháp mang tính vượt trội, đột phá khác luật vào Nghị quyết 98/2023/QH15 nhằm tận dụng các cơ hội thu hút đầu tư và giải quyết ngay các điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực; tập trung vào các dự án chiến lược có quy mô lớn, mang tính đột phá, có sức lan tỏa, đặc biệt là hạ tầng trọng điểm về giao thông, đô thị, hạ tầng du lịch, xử lý môi trường, quản lý nguồn nước, thích ứng với biến đổi khí hậu, công nghệ cao, y tế, giáo dục; thành lập khu thương mại tự do.

Các ĐBQH nhất trí với sự cần thiết và cấp bách phải bổ sung các giải pháp mang tính vượt trội, đột phá khác luật vào Nghị quyết 98/2023/QH15. ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội) nhấn mạnh, TP. Hồ Chí Minh là trung tâm phát triển lớn của phía Nam, nhất là sau khi sắp xếp đã trở thành một cực phát triển mạnh, có nhiều tiềm lực, nhiều điều kiện để thu hút đầu tư vượt trội; vì vậy, cần phải có một thể chế thật sự đặc biệt cho thành phố mang tên Bác.

“Từ trước đến nay, cái gì mới nhất cả nước cũng là từ TP. Hồ Chí Minh sau đó lan tỏa cả nước”. Do vậy, đại biểu Hoàng Văn Cường cũng đề nghị, “biến TP. Hồ Chí Minh thành sandbox về thể chế, nơi được phép thử nghiệm và tạo ra chính sách mới đi trước cả nước. TP. Hồ Chí Minh phải là nơi đi trước, tạo ra thể chế, tạo ra chính sách, tạo ra cách làm mới”.

Góp ý cụ thể vào dự thảo Nghị quyết, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng, thay vì liệt kê chi tiết các quy định đặc thù, nên tập trung vào việc đưa ra khung nguyên tắc để HĐND thành phố được quyền chủ động quyết định, bảo đảm TP. Hồ Chí Minh thực sự có được quyền tự do hành động trong khuôn khổ giám sát. Đơn cử, việc quy định chi tiết, liệt kê các dạng nhà đầu tư chiến lược là không cần thiết. Việc liệt kê quá cụ thể sẽ không thể bao quát hết những vấn đề mới nảy sinh.

Ủng hộ trao quyền mạnh mẽ hơn cho TP. Hồ Chí Minh, Trưởng Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Lợi cũng cho rằng, dự thảo Nghị quyết vẫn có sự mâu thuẫn khi quy định cơ chế đặc thù nhưng lại yêu cầu phải tuân thủ pháp luật.

Theo đại biểu Nguyễn Văn Lợi, cơ chế đặc thù cần phải vượt qua các quy định hiện hành vì nó mang tính chất thí điểm. Song, “nếu quy định của pháp luật hiện hành thuận lợi hơn thì được áp dụng luật, và ngược lại, nếu quy định của Nghị quyết tốt hơn thì được áp dụng theo Nghị quyết”. Lưu ý vấn đề này, đại biểu đề nghị, cần khẳng định rõ điều này trong dự thảo Nghị quyết để tránh các hậu quả pháp lý sau này do sự không rõ ràng trong việc tuân thủ.

Tạo không gian thể chế đặc thù, vượt trội cho Khu thương mại tự do

Dự thảo Nghị quyết bổ sung Điều 7a quy định thiết lập khung pháp lý đầy đủ cho mô hình Khu thương mại tự do, bao gồm: vị trí, cơ cấu khu chức năng, cơ chế quản lý, thẩm quyền, chính sách đất đai, ưu đãi đầu tư, đơn giản hóa thủ tục hành chính và cơ chế hải quan đặc thù.

Việc bổ sung này nhằm tạo không gian thể chế đặc thù, vượt trội cho khu thương mại tự do tại Thành phố Hồ Chí Minh tương tự Hải Phòng và Đà Nẵng để thu hút đầu tư chất lượng cao, phát triển dịch vụ hiện đại và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, góp phần đưa Thành phố Hồ Chí Minh trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại quốc tế của khu vực, đồng thời, thực hiện thí điểm mô hình mới, kiểm nghiệm chính sách trước khi nhân rộng ra các địa phương khác.

Theo dự thảo Nghị quyết, các chính sách cụ thể gồm: trao thẩm quyền cho UBND thành phố quyết định thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do, coi đây là quyết định điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung thành phố. Đồng thời, HĐND thành phố quy định trình tự, thủ tục thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do; giao Ban Quản lý các Khu chế xuất và công nghiệp là cơ quan trực thuộc UBND thành phố, thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước trực tiếp đối với Khu thương mại tự do; cho phép giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, đấu thầu đối với các dự án đầu tư trong khu thương mại tự do (trừ dự án nhà ở thương mại), nhằm đẩy nhanh thu hút đầu tư và phát triển hạ tầng khu; cải cách thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư; ưu đãi thuế...

Tờ trình của Chính phủ khẳng định, các cơ chế, chính sách đề xuất áp dụng cho Khu Thương mại tự do tại TP. Hồ Chí Minh hầu hết là tương đồng với các cơ chế đã được áp dụng cho thành phố Hải Phòng tại Nghị quyết số 226/2025/QH15, thành phố Đà Nẵng tại Nghị quyết 136/2024/QH15 và những điểm đang được đề xuất bổ sung mới cho thành phố Đà Nẵng.

Tán thành với những cơ chế ưu đãi về thu hút nhà đầu tư chiến lược, sử dụng nguồn đất có được từ TOD, cơ chế thanh toán cho nhà đầu tư và các cơ chế ưu đãi trong Khu thương mại tự do, ĐBQH Trần Hoàng Ngân (TP. Hồ Chí Minh) cũng đề nghị, cần gắn kết Khu thương mại tự do với Trung tâm tài chính quốc tế nhằm tạo nên cực tăng trưởng rất quan trọng cho thành phố.

“Chúng ta có thể phát triển những thị trường tài chính, thị trường hàng hóa giao sau, liên kết với khu thương mại tự do và cùng với cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, cảng Thị Vải - Cái Mép trở thành một trung tâm logistics của châu Á. Đấy là cực tăng trưởng vô cùng quan trọng”, đại biểu Trần Hoàng Ngân nhấn mạnh.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) thống nhất cao với chủ trương thành lập Khu thương mại tự do tại TP. Hồ Chí Minh, nhằm mở đường cho ngành dịch vụ chất lượng cao, logistics và công nghiệp, công nghệ cao phát triển. Để mô hình phát huy hiệu quả và tránh bị lợi dụng, đại biểu đề nghị bổ sung hai yêu cầu: cơ chế kiểm soát dòng tiền và quản lý ngoại hối trong nội bộ Khu thương mại tự do, nhằm phòng ngừa nguy cơ chuyển giá hoặc rửa tiền. Đại biểu cũng đề nghị, giao Chính phủ sớm ban hành bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả vận hành của Khu thương mại tự do gồm: giá trị gia tăng sản xuất, tỷ lệ nội địa hóa, việc làm tạo mới, thu ngân sách, lưu lượng hàng hóa, hiệu quả hải quan. Đây là những tiêu chí cần thiết để mô hình Khu thương mại tự do hoạt động thực chất, hiệu quả.