Bài 2: Sự chủ động của Đảng - nhân tố góp phần quyết định thắng lợi

TS. Phạm Hồng Kiên, Trường Đại học Thủ Dầu Một, TP. Hồ Chí Minh:
Tạo bàn đạp cho thế trận Tổng khởi nghĩa

Ngay từ những ngày đầu cách mạng, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm nhận thức được tầm quan trọng của việc xây dựng căn cứ địa, hậu phương kháng chiến và coi đó là một bộ phận chiến lược của đường lối chiến tranh Nhân dân. Chính vì vậy, sau khởi nghĩa Bắc Sơn (27/9/1940), chúng ta đã chủ động xây dựng căn cứ địa Bắc Sơn - Vũ Nhai thuộc Lạng Sơn, Thái Nguyên và cùng với căn cứ địa Cao Bằng hình thành khu giải phóng Việt Bắc.

Khi xây dựng căn cứ địa cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định, “phải là nơi có địa thế hiểm yếu che trở và quần chúng cảm tình ủng hộ", nghĩa là khu vực có đầy đủ các yếu tố địa lợi, nhân hòa, “tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ thủ”, là cơ sở vững chắc về chính trị, quân sự, là nơi cung cấp sức mạnh vật chất, nguồn cổ vũ về tinh thần trong cách mạng và kháng chiến.

Để chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám, thực hiện Chỉ thị của lãnh tụ Hồ Chí Minh, ngày 4/6/1945, Tổng bộ Việt Minh triệu tập Hội nghị cán bộ và tuyên bố chính thức thành lập Khu Giải phóng, gồm 2 căn cứ lớn nằm trên địa bàn của 6 tỉnh: Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Hà Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên và một số vùng thuộc ngoại tỉnh Bắc Giang, Vĩnh Yên, Phú Thọ, Yên Bái. Trong Khu Giải phóng, các Ủy ban nhân dân do dân cử được hình thành và tổ chức thực hiện 10 chính sách lớn của Việt Minh, thực sự là “hình ảnh nước Việt Nam mới”, cùng với hệ thống các chiến khu trong cả nước tạo thành hậu phương và là bàn đạp cho thế trận tổng khởi nghĩa giành chính quyền tháng Tám 1945.

PGS.TS. Trần Trọng Thơ, Phó Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh:
Tổ chức và vận động các tầng lớp Nhân dân đấu tranh

Trên cơ sở xác định đường lối, chủ trương cho cuộc đấu tranh giải phóng, Đảng trực tiếp tổ chức và tiến hành xây dựng, củng cố đội quân tiên phong lãnh đạo cách mạng cả về tư tưởng, chính trị và tổ chức; xây dựng lực lượng cách mạng toàn dân tộc với hai thành phần là lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang trên khắp các địa bàn nông thôn và thành thị, miền núi và đồng bằng.

Càng tiến gần tới cuộc Tổng khởi nghĩa, Mặt trận Việt Minh càng mở rộng, không chỉ tập hợp trong các đoàn thể Cứu quốc mà còn thu nạp thêm nhiều tổ chức yêu nước theo khuynh hướng quốc gia tư sản, thu hẹp lực lượng chống đối và lưng chừng, tạo nên một lực lượng chính trị hùng mạnh. Cơ sở của Mặt trận Việt Minh còn phát triển sang Lào. Tháng 2/1945, "Tổng hội Việt kiều cứu quốc toàn Thái - Lào”, một chi nhánh của Mặt trận Việt Minh được thành lập nhằm hưởng ứng và tham gia công cuộc giành độc lập. Theo đó, nhiều căn cứ địa, chiến khu được thành lập, lực lượng vũ trang 3 thứ quân từng bước định hình với sự ra đời của Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân vào tháng 12/1944.

Cùng với xây dựng lực lượng mọi mặt, Đảng tổ chức và vận động cuộc đấu tranh của các tầng lớp Nhân dân, kết hợp đấu tranh đòi các quyền dân sinh với đấu tranh đòi quyền lợi chính trị; từ đấu tranh chính trị tiến lên đấu tranh vũ trang, kết hợp song song đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang. Ngày 12/3/1945, Đảng ban hành bản Chỉ thị "Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta", phát động và lãnh đạo cao trào kháng Nhật cứu nước mạnh mẽ để làm tiền đề cho cuộc tổng khởi nghĩa.

Những hoạt động cách mạng sôi động: khởi nghĩa từng phần; phá kho thóc giải quyết nạn đói; biểu tình thị uy võ trang, bãi công, bãi thị... gắn liền với công tác chuẩn bị, “sẵn sàng chuyển qua hình thức tổng khởi nghĩa một khi đã đủ điều kiện", đã làm cho thời cơ khởi nghĩa giành chính quyền đi đến chín muồi.

PGS.TS. Nguyễn Đình Lê, Đại học Quốc gia Hà Nội:
Tranh thủ sự giúp đỡ từ bên ngoài để củng cố thực lực trong nước

Đầu tháng 5/1945, Hồ Chí Minh về nước và chọn Tân Trào, Tuyên Quang, làm căn cứ chỉ đạo cách mạng của cả nước. Với bản lĩnh cách mạng, với trí tuệ anh minh, mẫn cảm chính trị và với trách nhiệm của mình, lãnh tụ Hồ Chí Minh đã sớm khai thác tin tức quốc tế. Trong điều kiện rừng núi, bốn mặt là kẻ thù, việc có được thông tin quý về tình hình quốc tế đã tạo điều kiện cho cách mạng Việt Nam nắm bắt thời cuộc. Sự kiện này có liên quan đến nhóm tình báo Con Nai của Hoa Kỳ tại căn cứ Việt Bắc, cạnh cơ quan chỉ đạo của Việt Minh ở Tân Trào.

Nhóm Con Nai vào thời điểm đó là biểu hiện cụ thể mối quan hệ giữa Việt Minh và khối Đồng minh gồm Pháp, Anh, Trung Hoa, Nga Xô viết, Hoa Kỳ... Cùng trong thời điểm đó, chưa có người Nga nào sang giúp Việt Nam mà lại có những người Việt Nam chiến đấu bảo vệ Thủ đô Moscow; có người Việt Nam chiến đấu trong lực lượng quân giải phóng Trung Quốc và chưa hề có một nhân vật nào trong lực lượng đồng minh thuộc Trung Quốc hoạt động ở Việt Bắc lúc đó.

Chỉ có đơn vị Con Nai của Hoa Kỳ tới và hợp tác với Việt Minh chống phát xít. Sự chủ động kết nối giữa Việt Minh với đội tình báo Hoa Kỳ là do chính lãnh tụ Hồ Chí Minh tạo nên. Đứng trong phe Đồng minh đã tạo điều kiện cho công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Nhân dân Việt Nam trở thành một bộ phận của lực lượng chống phát xít toàn cầu, một phần của lịch sử thế giới hiện đại. Đây là một yếu tố thuận lợi cho cách mạng Việt Nam.

Thông tin kịp thời và chính xác về kết thúc chiến tranh thế giới, về phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh đến với Tổng bộ Việt Minh vào ngày 13/8/1945 là yếu tố khách quan tốt lành để lực lượng cách mạng Việt Nam được xây dựng từ 15 năm trước vùng lên, bùng phát thành cao trào Tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay Nhân dân.