AI tràn ngập, ngành xuất bản cần làm gì?

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra những tiềm năng to lớn và cơ hội đột phá cho ngành xuất bản trong kỷ nguyên số. Với khả năng xử lý dữ liệu nhanh chóng, phân tích xu hướng và cá nhân hóa nội dung, AI không chỉ giúp rút ngắn quy trình biên tập, xuất bản mà còn hỗ trợ tạo ra những sản phẩm sách phù hợp hơn với nhu cầu và thị hiếu của độc giả hiện đại.

Từ việc tự động hóa dịch thuật, phát hiện lỗi chính tả, biên tập nội dung, cho đến đề xuất tiêu đề hấp dẫn và phân phối sách theo thuật toán, AI đang góp phần định hình lại toàn bộ chuỗi giá trị trong ngành xuất bản, làm cho việc sản xuất và tiếp cận tri thức trở nên nhanh hơn, hiệu quả hơn và mang tính cá nhân hóa cao hơn bao giờ hết.

Alpha.AI – nền tảng xuất bản thông minh ứng dụng AI, đang mở ra những cách làm hoàn toàn mới, nhanh hơn và hiệu quả hơn, tạo dấu ấn trong hành trình chuyển đổi số toàn ngành.

Alpha.AI - Cú hích công nghệ trong chuyển đổi số ngành xuất bản

Chia sẻ về sự ra đời của Alpha.AI tại Hội thảo chuyên đề “Kết nối công nghệ - Khai phá thị trường xuất bản số” nằm trong khuôn khổ Diễn đàn xuất bản số năm 2025, bà Ngô Ly - Giám đốc điều hành Trung tâm Alpha.AI cho biết: Alpha.AI là nền tảng tiên phong ứng dụng AI trong lĩnh vực xuất bản. Kết hợp sức mạnh công nghệ hiện đại với kinh nghiệm biên tập chuyên sâu, Alpha.AI cung cấp chuỗi dịch vụ xuất bản khép kín - từ bản thảo đến phát hành - giúp tiết kiệm tới 70% thời gian xử lý, đảm bảo chuẩn hóa nội dung học thuật, bảo mật tuyệt đối và hỗ trợ đa ngôn ngữ.

Với khả năng hỗ trợ từ dịch thuật và biên tập thông minh, sản xuất nội dung đa phương tiện, viết sách, cho đến phân tích thị trường và hành vi độc giả, Alpha.AI không chỉ là một giải pháp công nghệ, mà là sự cộng sinh giữa AI và con người nhằm kiến tạo tương lai ngành xuất bản.

Theo bà Ngô Ly, “Việc thành lập Alpha.AI là một dấu mốc quan trọng trong hành trình chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo của Alpha Books. Đây không chỉ là một sự khởi đầu mới, mà còn là bước tiến chiến lược, góp phần thúc đẩy quá trình xuất bản trở nên thuận tiện, nhanh chóng và tiết kiệm chi phí hơn”.

Alpha.AI đặt mục tiêu xây dựng một nền tảng AI xuất bản toàn diện cho lĩnh vực xuất bản, nơi con người và máy móc cùng cộng sinh để kiến tạo ra những sản phẩm chất lượng cao, hiệu quả, có khả năng lan tỏa và hướng tới tiêu chí xuất bản trên toàn cầu. Sứ mệnh của Alpha.AI không chỉ dừng lại ở việc tự động hóa quy trình, mà là giải phóng tiềm năng sáng tạo của con người thông qua sức mạnh của AI. Nền tảng giúp rút ngắn đáng kể thời gian từ khi hình thành ý tưởng đến khi hoàn thiện bản thảo, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận độc giả nhanh chóng và hiệu quả.

Về hệ sinh thái dịch vụ của Alpha.AI, hiện nay, Alpha.AI đang triển khai 3 dịch vụ chính trong tổng số 5 dịch vụ toàn diện của nền tảng, gồm:

Dịch thuật và biên tập thông minh: Trước đây, để dịch một cuốn sách có thể mất từ 3 - 6 tháng. Nhờ áp dụng AI cùng hệ thống dữ liệu huấn luyện chuyên biệt, thời gian này rút ngắn còn 2 tuần hoặc nhanh hơn - tùy loại sách.

Tuy nhiên, bà Ngô Ly nhấn mạnh, AI không thay thế hoàn toàn con người: việc lựa chọn sách phù hợp để AI hỗ trợ vẫn là yếu tố quan trọng.

Trong biên tập, AI có thể rà soát chính tả, cú pháp, lỗi morat và học được phong cách viết theo dữ liệu đầu vào, từ đó hỗ trợ biên tập viên (BTV) xử lý nhanh hơn và chính xác hơn. Quy trình của phần mềm dịch thuật thông minh hiện nay bao gồm: dịch, biên tập, thiết kế, tóm tắt, thậm chí là sản xuất những nội dung truyền thông (content media).

Sản xuất nội dung đa phương tiện: Dịch vụ này cho phép tạo ra các sản phẩm số như video, âm thanh,... phục vụ xuất bản số và truyền thông, với sự kết hợp nhịp nhàng giữa AI và con người để đảm bảo chất lượng cao trong thời gian ngắn.

Viết sách cùng AI: Việc hoàn thiện một cuốn sách thường đòi hỏi thời gian và công sức lớn, nhiều tác giả trẻ gặp khó khăn trong việc biến ý tưởng thành sản phẩm hoàn chỉnh. Alpha.AI cung cấp giải pháp đồng hành viết sách cùng AI, giúp hiện thực hóa ý tưởng nhanh chóng, tiết kiệm thời gian và khơi dậy cảm hứng sáng tạo.

Trong thời gian tới, Alpha.AI sẽ tiếp tục triển khai hai dịch vụ còn lại: Phân tích thị trường và độc giả; Xuất bản toàn cầu.

Theo bà Ngô Ly, tất cả dịch vụ tại Alpha.AI đều tuân thủ quy trình 6 bước nghiêm ngặt: Gửi bản thảo qua email hoặc Zalo; AI xử lý sơ bộ; BTV kiểm duyệt lần 1; Gửi bản xử lý cho khách hàng phản hồi; BTV kiểm duyệt lần 2; Bàn giao, xuất bản và in ấn. Nhờ đó, nền tảng giúp rút ngắn tới 70% thời gian sản xuất và giảm khoảng 80% chi phí so với quy trình xuất bản truyền thống. Đồng thời, Alpha.AI cam kết đảm bảo tính học thuật, bảo mật thông tin và khả năng hỗ trợ đa ngôn ngữ - những yếu tố mà AI có thể thực hiện nhanh chóng, hiệu quả và chuẩn xác hơn rất nhiều so với phương pháp thủ công thông thường.

“Sự ra đời của Alpha.AI đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong hành trình hình thành, phát triển và ứng dụng AI vào lĩnh vực xuất bản”, Giám đốc Trung tâm Alpha.AI nhấn mạnh.

Trong bối cảnh công nghệ tiếp tục bùng nổ và nhu cầu xuất bản ngày càng mở rộng về quy mô lẫn hình thức, Alpha.AI không chỉ mở ra một chương mới cho ngành xuất bản Việt Nam mà còn là lời khẳng định: sự kết hợp giữa công nghệ và con người chính là chìa khóa cho một tương lai xuất bản thông minh, hiệu quả và toàn cầu hóa.

Cân bằng giữa việc sử dụng AI và khuyến khích sự sáng tạo của tác giả

Chia sẻ về việc ứng dụng AI trong lĩnh vực xuất bản, bà Phạm Thị Kim Oanh, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả - Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, nhấn mạnh: “Chúng ta cần có hành lang pháp lý để vừa thúc đẩy sáng tạo, vừa bảo vệ và khuyến khích việc ứng dụng AI một cách hợp lý trong ngành xuất bản”.

Hiện nay, công nghệ AI có thể tạo ra tới hàng nghìn cuốn sách mỗi ngày. Nhưng điều đó cũng đặt ra câu hỏi: Vậy chúng ta có còn cần tác giả không? Còn cần khuyến khích sáng tạo không, khi việc sản xuất nội dung trở nên quá dễ dàng? Những cuốn sách do AI tạo ra, độc giả có thể chỉ đọc một lần, nhưng những tác phẩm thực sự có giá trị được chắt lọc từ trải nghiệm sống, từ cảm xúc và chiều sâu nội tâm của con người, vẫn hấp dẫn người đọc lâu dài.

Nếu lạm dụng AI và bỏ quên vai trò của sáng tạo cá nhân, bà Oanh lo ngại rằng sẽ đến lúc thị trường tràn ngập những tác phẩm na ná nhau, thiếu chiều sâu và bản sắc riêng.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Cảnh Bình, Chủ tịch Alpha Books cho rằng, AI có thể hỗ trợ sản xuất nhanh các dòng sách kỹ năng, tư duy, nhưng vẫn còn “khoảng trống lớn” với những tác phẩm thiên về tâm hồn và cảm xúc. Việc đẩy mạnh ứng dụng AI vào ngành xuất bản là điều tất yếu và không thể phủ nhận.

Trong các thể loại sách về tư duy và kỹ năng, AI có thể được ứng dụng để tạo ra hàng nghìn cuốn sách một cách nhanh chóng và hiệu quả. Tuy nhiên, bên cạnh đó, chúng ta cũng có thể phát triển những dự án ít sử dụng AI hơn, tập trung nhiều hơn vào yếu tố cảm xúc và chiều sâu nội dung.

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, Chủ tịch sáng lập Orion Media Trần Chí Hiếu nhận định, AI đang tạo ra xu hướng viết nhanh, viết gọn, đáp ứng được một phần nhu cầu của thị trường hiện nay. Trong lĩnh vực xuất bản, những người làm việc tại các nhà xuất bản hoàn toàn có thể ứng dụng AI để hỗ trợ quá trình sản xuất một cuốn sách.

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng vai trò của BTV vẫn vô cùng quan trọng. Nếu thiếu tri thức ngành, việc ứng dụng AI sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Dù công nghệ AI có phát triển và biến đổi đến đâu, thì tri thức chuyên môn vẫn là yếu tố quan trọng.

Ông Hiếu khẳng định: một người có hiểu biết sâu về ngành xuất bản có thể khai thác AI hiệu quả gấp nhiều lần so với người không có kiến thức chuyên ngành. Với tri thức chuyên sâu, BTV có thể xem AI như một công cụ hỗ trợ sản xuất nội dung, rút ngắn thời gian hoàn thiện bản thảo, đồng thời khơi gợi cảm hứng cho tác giả. Thực tế có không ít tác giả trì hoãn xuất bản trong nhiều năm chỉ vì vướng vài đoạn chưa hoàn thiện - trong bối cảnh đó, sự hỗ trợ của BTV kết hợp AI có thể tạo ra bước đột phá.

Trong bối cảnh thị trường xuất bản số đang phát triển mạnh mẽ, vấn đề bản quyền và tình trạng sách lậu đang đặt ra nhiều thách thức cho các tác giả, nhà xuất bản và đơn vị phát hành. Nhận định về thực trạng này, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả cho rằng, hiện nay vẫn còn thiếu sự chủ động từ chính các chủ thể quyền, bao gồm cả nhà xuất bản và đơn vị phát hành. Pháp luật về bản quyền đã được ban hành, tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc lên tiếng mà không có hành động cụ thể thì vẫn chưa đủ. “Đã có luật thì cần tuân thủ và thực thi đúng luật", bà nhấn mạnh.

Theo bà Oanh, ngành xuất bản cần tận dụng công nghệ như một lực đẩy để hướng tới sự phát triển bền vững. Điều quan trọng là tất cả các bên - từ nhà xuất bản, cá nhân sáng tạo nội dung số đến doanh nghiệp công nghệ - phải chủ động trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Hành lang pháp lý đã được thiết lập, nhưng hiệu quả phụ thuộc vào mức độ chủ động và tích cực thực thi từ các chủ thể liên quan.

Bà cũng đặc biệt nhấn mạnh vai trò của nhận thức: “Chúng ta cần hiểu rõ quyền và lợi ích của mình để có thể chủ động bảo vệ. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên như nhà mạng, nền tảng trung gian… để đưa những sản phẩm hợp pháp ra thị trường.”

Bà kêu gọi cộng đồng hãy tôn trọng bản quyền, tôn trọng tác giả, nhà đầu tư và những người làm công nghệ - những người đã nỗ lực tạo ra các sản phẩm giá trị cho xã hội. Đồng thời, cần lên án và dừng tiếp tay cho các hành vi sử dụng sản phẩm giả mạo hay sách lậu. Việc này không chỉ giúp làm trong sạch môi trường pháp lý mà còn góp phần bảo vệ nền xuất bản và thúc đẩy sáng tạo phát triển bền vững.

Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể vững tin để hội nhập sâu rộng ra thị trường quốc tế. Bà Oanh cũng bày tỏ hy vọng các KOL, người nổi tiếng sẽ lan tỏa những thông điệp tích cực này, thắp lên ngọn lửa ý thức và trách nhiệm trong cộng đồng./.