Một năm ngược xuôi của thế giới

 
1. N?i ám ?nh

Bóng ?en kh?ng b? v?n là n?i ám ?nh v?i ng??i dân châu Âu

Bóng ?en kh?ng b? có l? v?n là n?i ám ?nh ch?a bao gi? nguôi v?i ng??i dân châu Âu trong su?t 12 tháng c?a n?m 2016. 

Khi th? gi?i còn ch?a h?t bàng hoàng sau hàng lo?t v? x? súng t?i th? ?ô Paris c?a n??c Pháp nh?ng ngày cu?i n?m 2015 khi?n 128 ng??i thi?t m?ng. B??c sang n?m 2016, “l?c ??a già” l?i ti?p t?c b? rung chuy?n b?i lo?t v? t?n công t?i Brussels, n?i ???c coi nh? “th? ?ô c?a châu Âu”. Có l? ch?a bao gi? và không ai có th? ng? n?i ???c m?nh danh là “trái tim châu Âu” này l?i ph?i tr?i qua m?t “ngày ?en t?i” nh? hôm 22/3 khi x?y ra lo?t v? t?n công kh?ng b? ? sân bay Zaventem và ga tàu ?i?n ng?m Maelbeek khi?n 32 ng??i thi?t m?ng và 340 ng??i khác b? th??ng.

Ch? vài tháng sau, ?êm 14/7, m?t chi?c xe t?i c? l?n ?ã lao vào ?ám ?ông ?ang r?i ?i sau khi xem pháo hoa chào m?ng ngày Qu?c khánh trên ??i l? "La Promenade des Anglais” ch?y men theo b? bi?n ? thành ph? Nice, mi?n Nam n??c Pháp khi?n 84 ng??i thi?t m?ng.

Ch?a d?ng l?i ? ?ó, trong nh?ng ngày n?m h?t T?t ??n, châu Âu ti?p t?c bàng hoàng khi m?t chi?c xe t?i ?ã lao vào ?ám ?ông ? m?t khu ch? Giáng sinh t?i trung tâm th? ?ô Berlin c?a n??c ??c vào ngày 19/12 khi?n ít nh?t 12 ng??i thi?t m?ng và 48 ng??i b? th??ng.

V? t?n công "???c c?nh báo tr??c này" ?ã khi?n nhi?u qu?c gia châu Âu th?t ch?t các bi?n pháp an ninh tr??c th?m n?m m?i. Tuy nhiên, gi?i chuyên gia khuy?n cáo r?ng, n?m 2017, châu Âu s? b??c vào m?t giai ?o?n m?i, khó kh?n h?n trong cu?c chi?n ch?ng ch? ngh?a kh?ng b?.

2. N?i bu?n chia ly

Cu?c “hôn nhân” gi?a Anh và Liên minh châu Âu (EU) kéo dài 43 n?m ?ã k?t thúc b?ng "lá ??n ly d?" Brexit khi 51,89% c? tri Anh ký vào lá ??n này hôm 23/6. S? ki?n này ?ã gây ch?n ??ng c? th? gi?i, làm thay ??i toàn b? c?c di?n chính tr? bên trong qu?c gia v?n ???c coi là m?t trong nh?ng tr? c?t c?a EU, ??ng th?i làm thay ??i k?t c?u ??a-chính tr? trên th? gi?i, kéo theo nh?ng nguy c? b?t ?n l?n cho EU c? v? chính tr?, an ninh và kinh t?. 

Hi?n ch?a rõ quá trình Anh r?i EU s? kéo dài bao lâu, nh?ng Th? t??ng Anh Theresa May h?a r?ng s? th?c hi?n ?i?u 50 c?a Hi?p ??c Lisbon ?? hoàn thành Brexit tr??c ngày 31/3/2017.

3. S? b?t ng?
 

Nhi?u c? tri ch?n ông Trump ?? g?i g?m t??ng lai n??c M?

B?u c? t?ng th?ng M? 2016 là s? ki?n khi?n gi?i truy?n thông th? gi?i t?n nhi?u gi?y m?c nh?t, mang l?i k?t qu? b?t ng? nh?t, ??ng th?i c?ng khác th??ng nh?t. Và vi?c ông Trump ??c c? T?ng th?ng M? ?ã tr? thành m?t trong nh?ng s? ki?n th? gi?i n?i b?t nh?t 2016.

Theo ?ó, vào ngày 8/11, Donald Trump - ?ng c? viên t?ng th?ng theo ch? ngh?a dân túy c?a ??ng C?ng hòa ?ã v??t qua ??i th? n?ng ký Hillary Clinton ?? chi?n th?ng cu?c b?u c? t?ng th?ng M?. Vi?c ông Trump ??c c? ?ánh d?u m?t b??c thay ??i l?n trên chính tr??ng M?.

??ng th?i, chi?n th?ng c?a ông Donald Trump c?ng ???c ?ánh giá là b?t ng? b?i các cu?c th?m dò tr??c ?ó cho th?y v? t? phú New York b? ??i th? Hillary Clinton c?a phe Dân ch? b? xa. Tuy nhiên, k?t qu? các cu?c b? phi?u l?i nói lên ?i?u ng??c l?i, khi nhi?u c? tri ch?n ông Trump ?? g?i g?m t??ng lai n??c M?.

4. Hoài nghi
 

"H? s? Panama" ???c cho là v? rò r? thông tin l?n nh?t t? tr??c t?i nay

K? t? hôm 3/4, sau khi Hi?p h?i các nhà báo ?i?u tra qu?c t? (ICIJ) cùng 109 t? báo t?i 76 qu?c gia ??ng lo?t cho ??ng t?i nh?ng thông tin l?y ???c t? các h? s? c?a công ty lu?t l?n th? t? th? gi?i - Mossack Fonseca (có tr? s? t?i Panama) v? ho?t ??ng tr?n thu?, r?a ti?n, cu?c s?ng t?i nhi?u n??c b?t ??u rung chuy?n b?i c?n ??a ch?n mang tên"H? s? Panama".

Xét trên nhi?u ph??ng di?n, t? dung l??ng thông tin ??n n?i dung và ??i t??ng liên quan,"H? s? Panama" ?ã v??t lên t?t c? ?? tr? thành v? rò r? thông tin l?n nh?t t? tr??c t?i nay.

Trong so sánh v?i nh?ng v? rò r? thông tin n?i ti?ng tr??c ?ó, v?i 11,5 tri?u tài li?u liên quan t?i 214.488 công ty, theo ?ánh giá c?a các chuyên gia thì "H? s? Panama" có dung l??ng thông tin nhi?u g?p g?n 2.000 l?n so v?i "Nh?t ký chi?n tranh Afghanistan" c?a Wikileaks (tháng 7/2010) v? nh?ng bí m?t ngo?i giao c?a M?, và g?n 20.000 l?n "H? s? L?u n?m góc" v? chi?n tranh Vi?t Nam c?a t? New York Times (n?m 1971).

Thông th??ng thì các v? rò r? thông tin ??u ch? liên quan t?i m?t s? l??ng ??i t??ng h?n ch?, ??n c? nh? "H? s? L?u n?m góc", "Nh?t ký chi?n tranh Afghanistan" hay v? ti?t l? c?a E. Snowden ch? y?u liên quan t?i chính ph? M?. Trong khi ?ó, liên quan t?i "H? s? Panama" có t?i 14.153 khách hàng – công dân c?a 202 qu?c gia, trong ?ó có 143 chính tr? gia.

5. Ni?m vui hòa gi?i
 

T?ng th?ng Obama ??ng g?n hình ?nh c?a ng??i anh hùng cách m?ng Cuba Ernesto "Che" Guevara trong l? ??t hoa t?i t??ng ?ài Jose Marti ? Qu?ng tr??ng Cách m?ng, Havana, Cuba ngày 21/3 - ?nh: Reuters.

T?ng th?ng M? Barack Obama và gia ?ình ?ã ??t chân ??n Cuba trong chuy?n th?m l?ch s? mang tính ‘phá b?ng’ ngày 20/3. ?ây là l?n ??u trong 90 n?m qua, m?t t?ng th?ng M? t?i v? ??n v?i qu?c ??o Trung M?. Chuy?n th?m chính th?c Cuba ??u tiên c?a m?t nguyên th? M? k? t? n?m 1928 m? ra hy v?ng ch?m d?t h?n n?a th? k? l?nh nh?t và ??i ??ch gi?a hai bên, ??ng th?i góp ph?n ??nh hình chính sách ??i ngo?i c?a chính quy?n m?i t?i M? v?i qu?c ??o Caribe này.

M?t ni?m vui n?a cho th? gi?i là sau 4 n?m ?àm phán kéo dài, hôm 25/9, T?ng th?ng Colombia Juan Manuel Santos và lãnh ??o L?c l??ng v? trang cách m?ng Colombia (FARC) Rodrigo Londono Echeverri ?ã ký th?a thu?n hòa bình l?ch s? ch?m d?t 52 n?m xung ??t, m? ra c? h?i cho hòa bình, hòa gi?i dân t?c t?i qu?c gia M? Latinh này.

V?i vi?c th?a thu?n hòa bình s?a ??i ???c thông qua, ng??i dân Colombia c?ng nh? c?ng ??ng qu?c t? ??u k? v?ng, m?t ch??ng m?i trong l?ch s? Colombia s? ???c b?t ??u v?i n?n hòa bình và ?n ??nh lâu dài, khép l?i cu?c xung ??t b?t ??u t? n?m 1964, ??n nay ?ã c??p ?i sinh m?ng c?a 260.000 ng??i, khi?n 45.000 ng??i m?t tích, kho?ng 6,6 tri?u ng??i ?ã ph?i r?i b? nhà c?a.

6. S? an ?i

Sau khi ???c g?n 70 qu?c gia và vùng lãnh th?, trong ?ó có nh?ng n??c phát th?i nhi?u nh?t th? gi?i, nh? M?, Trung Qu?c, ?n ??... phê chu?n, Hi?p ??nh Paris chính th?c có hi?u l?c t? ngày 4/11, s?m h?n nhi?u so v?i d? ki?n. ?i?u này cho th?y s? nh?n th?c rõ r?t h?n v? hi?m h?a mà bi?n ??i khí h?u gây ra. 

?i?n hình và m?i nh?t là ??t El Nino kéo dài t? cu?i n?m 2015 ??n ??u n?m 2016, gây ra nh?ng hi?n t??ng th?i ti?t c?c ?oan nh? n?ng nóng k? l?c t?i Nam Á, cháy r?ng t?i ?ông Nam Á, l? l?t nghiêm tr?ng ? M? Latinh.

7. Ni?m ti?c th??ng
 

Ng??i dân Cuba ti?c th??ng tr??c s? ra ?i c?a lãnh t? cách m?ng Fidel Castro - ?nh: AP

Nhà cách m?ng v? ??i và ki?t xu?t c?a th? k? XX, Fidel Castro, ng??i b?n l?n thân thi?t c?a nhân dân Vi?t Nam, ?ã qua ??i ngày 26/11, ? tu?i 90. Fidel Castro, ng??i t?p h?p và lãnh ??o các l?c l??ng cách m?ng Cuba và sáng l?p Nhà n??c XHCN ??u tiên t?i Tây bán c?u, ?ã tr? thành huy?n tho?i không ch? trong l?ch s? Cuba, mà còn c?a c? M? Latinh và th? gi?i. Tang l? c?a ông ?ã ???c Nhà n??c Cuba t? ch?c theo nghi th?c qu?c tang trong 9 ngày; nhi?u ho?t ??ng t??ng ni?m ?? t? lòng tôn kính ??i v?i v? lãnh t? l?ch s? c?a cách m?ng Cuba ?ã ???c t? ch?c tr?ng th? trên th? gi?i. 

T?i ?ông Nam Á, Qu?c v??ng Thái Lan Bhumibol Adulyadej b?ng hàvào ngày 13/10 ? tu?i 88, sau 70 n?m trên ngai vàng.

Qu?c v??ng Bhumibol Adulyadej là v? vua có th?i gian tr? vì lâu nh?t th? gi?i, lên ngôi sau khi anh trai ông qua ??i n?m 1946. Trong su?t 7 th?p k? trên ngai vàng, ông ???c xem là bi?u t??ng c?a s? ?oàn k?t ??t n??c. Ông là m?t trong nh?ng v? vua ???c yêu m?n nh?t l?ch s? Thái Lan nh? h?n 2.000 d? án v? phát tri?n làm thay ??i cu?c s?ng hàng tri?u nông dân nghèo.

8. N?i s?

T? ??u n?m 2016, virus Zika, tác nhân gây ra nhi?u b?nh hi?m nghèo, ?ã lây lan m?nh t?i hàng ch?c n??c và vùng lãnh th? ? M? Latin và Caribe, bu?c T? ch?c Y t? Th? gi?i (WHO) ph?i ban b? tình tr?ng kh?n c?p.

Sau ?ó, d?ch Zika lan sang M?, Canada, m?t s? n??c châu Âu và ?ông Nam Á, trong ?ó có Vi?t Nam. Hi?n, ch?a có vaccine phòng ng?a c?ng nh? thu?c ?i?u tr? h?u hi?u lo?i virus này.