Động lực mới phát triển kinh tế - Kỳ I: Lợi ích lớn

Vân Đồn đang từng bước hoàn thiện hạ tầng

Chưa có SEZ đúng nghĩa 

Việt Nam hiện có 18 khu kinh tế ven biển được áp dụng những chính sách ưu đãi, môi trường đầu tư, kinh doanh cho nhà đầu tư thuận lợi hơn các khu kinh tế khác. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế cho rằng, nước ta vẫn chưa có SEZ theo đúng nghĩa, bởi các cơ chế ưu đãi tuy có "nhỉnh" hơn nhưng vẫn chưa tạo được sức hút đối với nhà đầu tư. Việc thành lập 3 SEZ, gồm Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc được coi như "cú huých lớn" cho nền kinh tế Việt Nam trong thời gian tới. 

Trong đó, Phú Quốc thuộc nhóm 6 khu kinh tế được Chính phủ ưu tiên hàng đầu đến năm 2020 (cùng với Đình Vũ, Cát Hải, Nghi Sơn, Vũng Áng, Chu Lai và Dung Quất) đang được đầu tư rất mạnh. Đến đầu năm 2017, Khu kinh tế Phú Quốc đã thu hút được 16,7 tỷ USD vốn đầu tư, xếp thứ 4 trong số những địa phương thu hút đầu tư mạnh nhất. Khu kinh tế Vân Đồn được thành lập năm 2007, với mục tiêu trở thành trung tâm du lịch sinh thái biển đảo, trung tâm hàng không, đầu mối giao thương quốc tế để thúc đẩy phát triển kinh tế ở Quảng Ninh và tạo sức lan tỏa. Khu kinh tế Bắc Vân Phong được Chính phủ lựa chọn ưu tiên phát triển sớm nhất (từ năm 2006), mục tiêu trở thành hạt nhân tăng trưởng kinh tế, trung tâm đô thị, công nghiệp, dịch vụ, du lịch của khu vực Nam Trung bộ. 

Tuy nhiên, những khu kinh tế này đến nay chưa phát huy được tối đa lợi thế, mục tiêu đề ra khó thành hiện thực. Nguyên nhân chủ yếu do khung thể chế, chính sách chưa đầy đủ, hiệu quả và đủ sức hấp dẫn để thu hút các nguồn đầu tư quy mô lớn. 

Sức hút đầu tư 

Nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cho các khu kinh tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nghiên cứu mô hình SEZ trên thế giới và lựa chọn các khu kinh tế Phú Quốc, Bắc Vân Phong, Vân Đồn để xây dựng thành SEZ đúng nghĩa. Theo ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) - đây là những khu kinh tế có ưu điểm nổi trội, đáp ứng được tiêu chí nhằm tạo ra sự bứt phá trong thu hút đầu tư. 

Để thành lập các SEZ, cuối năm 2016, Chính phủ đã thống nhất xúc tiến xây dựng 3 đặc khu kinh tế này theo hướng mỗi đơn vị lựa chọn phát triển theo thế mạnh riêng để khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế so sánh, tạo động lực phát triển mới, bảo đảm phân bổ nguồn lực theo vùng, tạo hiệu ứng lan tỏa trên phạm vi cả nước. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhận định: Khi các SEZ đi vào hoạt động sẽ tạo ra một sức hút rất lớn, đầu tư "bùng nổ". SEZ sẽ góp phần nâng tầm phát triển của nền kinh tế Việt Nam lên ngang hàng với những quốc gia phát triển trong khu vực. 

Theo dự báo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, lợi ích mang lại từ phát triển SEZ sẽ rất lớn, người dân ở những khu vực này có thể đạt mức thu nhập từ 12.000 - 13.000 USD/người/ năm. Cụ thể, tại Vân Đồn, giai đoạn 2021 - 2030, ước tính nhà nước có thể thu được 1,9 tỷ USD từ thuế và phí; 2,1 tỷ USD nguồn thu từ đất; các doanh nghiệp tạo ra giá trị gia tăng khoảng 9,7 tỷ USD. Giai đoạn 2017 - 2030, tại Bắc Vân Phong, ước tính, nhà nước thu được 1,2 tỷ USD từ thuế và phí; 1 tỷ USD nguồn thu từ đất; các doanh nghiệp tạo ra giá trị gia tăng 10 tỷ USD. Tại Phú Quốc, ước tính nhà nước thu được 3,3 tỷ USD từ thuế, phí và đất; các doanh nghiệp tạo ra giá trị gia tăng 19 tỷ USD. 

Kỳ II: Cần cơ chế, chính sách phù hợp