Dấu ấn kỳ họp lịch sử-Bài 1: Đổi mới tư duy lập pháp, “tinh, gọn” cả quy trình lẫn nội dung

Đứng trước yêu cầu kiến tạo hành lang pháp lý mang tính lịch sử cho sự phát triển của đất nước trong giai đoạn mới, khối lượng công việc mà Quốc hội phải giải quyết tại Kỳ họp thứ chín hết sức đồ sộ. Tuy nhiên, với tinh thần trách nhiệm, quyết tâm cao độ, Quốc hội đã quyết liệt đổi mới phương pháp làm việc, nhất là đổi mới tư duy, quy trình xây dựng luật, nhờ vậy đã hoàn thành toàn bộ chương trình đặt ra. Không chỉ quy trình lập pháp mà nội dung từng văn bản quy phạm pháp luật đều bảo đảm “tinh, gọn”.

Kỳ họp có nhiều lần “bấm nút lịch sử”

Thực tiễn cuộc sống vận động ngày càng nhanh chóng. Nếu hệ thống pháp luật không theo kịp với sự vận động của thực tiễn thì mọi nỗ lực phát triển sẽ bị cản trở. Đó cũng là mạch tư duy chủ đạo của Quốc hội tại kỳ họp lần này, với hàng loạt quyết sách quan trọng được đưa ra, đặc biệt là việc sửa đổi Hiến pháp, quyết định mô hình tổ chức chính quyền địa phương, hay thông qua hàng loạt chính sách an sinh, kinh tế. Đây được coi là những quy định mang tính “bước ngoặt”.

Diễn ra trong 35 ngày làm việc, Kỳ họp thứ chín vừa kéo dài về thời gian, vừa có khối lượng công việc đồ sộ. Với 48 luật và nghị quyết được thông qua tại một kỳ họp, một kỷ lục trong lịch sử gần 80 năm lập pháp, Quốc hội đã thể hiện một tinh thần làm việc quyết liệt, trách nhiệm và hiệu quả chưa từng có.

Phiên họp Quốc hội thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013. Ảnh: TRỌNG HẢI

Đại biểu Nguyễn Tạo (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng), người đã kinh qua hai khóa Quốc hội, gọi kỳ họp này là "bước ngoặt" khi lần đầu tiên quy trình thông qua luật, nghị quyết trong một kỳ họp được triển khai rộng rãi. “Đây là chuyển biến cực nhanh về tư duy lập pháp. Trình tự, thủ tục được tinh giản nhưng chất lượng vẫn bảo đảm, thể hiện vai trò lập pháp của Quốc hội ở một tầm cao mới,” đại biểu Nguyễn Tạo đánh giá.

Còn đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông) cho rằng “đã có những lần bấm nút lịch sử mà sau này lịch sử phải ghi nhận”, như thông qua các nội dung sửa đổi Hiến pháp, quyết định chính quyền địa phương hai cấp, hay thông qua các đạo luật khơi thông nguồn lực phát triển.

“Tinh, gọn” cả quy trình lẫn nội dung

Tinh thần đổi mới của Quốc hội tại kỳ họp lần này thể hiện cả ở việc rút ngắn trình tự xây dựng pháp luật và ngay trong nội dung từng đạo luật được Quốc hội thông qua. Không ôm đồm, cầu toàn, các đạo luật lần này đã được thiết kế theo hướng nguyên tắc hóa, chỉ quy định những vấn đề cốt lõi, còn lại giao Chính phủ quy định chi tiết.

“Luật càng chi tiết thì càng dễ bị lạc hậu khi thực tiễn thay đổi nhanh. Trong khi nếu luật chỉ quy định khung thì Chính phủ có thể linh hoạt điều chỉnh nghị định để theo sát tình hình mà không phải chờ Quốc hội sửa luật sẽ mất nhiều thời gian và thủ tục hơn”, đại biểu Nguyễn Tạo phân tích.

Thực tế cho thấy, có những luật chưa kịp ban hành văn bản hướng dẫn, quy định chi tiết thi hành thì đã phải sửa đổi do thực tiễn đã thay đổi quá nhanh. Nguyên nhân là do cách làm cầu toàn, cứng nhắc. Nếu giao quyền nhiều hơn cho Chính phủ trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật thì phản ứng chính sách sẽ linh hoạt và hiệu quả hơn.

Áp lực lớn của cả hệ thống

Để có được kết quả là những con số ấn tượng nêu trên là sự nỗ lực rất lớn của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là các đại biểu Quốc hội, đội ngũ cán bộ pháp chế ở các bộ, ngành, các cơ quan của Quốc hội và các bộ phận phục vụ.

Đại biểu Trần Anh Tuấn (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh) chia sẻ: “Là đại biểu kiêm nhiệm, trong thời gian làm việc tại Quốc hội, chúng tôi vẫn phải xử lý công việc ở địa phương. Chúng tôi thường xuyên phải thức rất khuya, nghiên cứu tài liệu một cách cẩn trọng, kỹ lưỡng để tham gia thảo luận tại các phiên họp, đóng góp hoàn thiện các dự án và để thực sự yên tâm khi bấm nút thông qua”.

Còn đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương) thì cho rằng, hòa trong không khí đổi mới của cả hệ thống chính trị, Quốc hội khóa XV đã thể hiện rõ tinh thần đổi mới tại Kỳ họp thứ chín qua cách làm việc khẩn trương, tích cực. “Thời gian làm việc dài, khối lượng công việc rất lớn, do vậy đại biểu Quốc hội cũng phải làm việc cả ngày nghỉ, giờ nghỉ để đáp ứng được yêu cầu công việc tại các phiên họp của Quốc hội”, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nói.

Áp lực không chỉ dồn lên vai các đại biểu mà các cơ quan pháp chế của các bộ, ngành cũng như bộ phận tham mưu, cơ quan thẩm tra của Quốc hội cũng phải làm việc xuyên ngày nghỉ, giờ nghỉ để bảo đảm tiến độ, chất lượng các dự án. Ngay trong thời gian diễn ra kỳ họp, các cơ quan chủ trì soạn thảo, chủ trì thẩm tra cũng thường xuyên phối hợp để cập nhật, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật theo góp ý của đại biểu Quốc hội. Nhờ vậy, chỉ trong vài ngày, các cơ quan này đã hoàn thành khối lượng công việc “đáng ra phải làm trong vài tháng”.

Những bước "chuyển mình"

Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, đại biểu Nguyễn Tạo nêu quan điểm: “Bắt đầu từ kỳ họp này sẽ có chuyển mình”. Đây là nhận định mang tính khái quát rất cao về bước ngoặt lập pháp của Quốc hội khóa XV. Đó là sự chuyển mình trong tư duy: Lập pháp đúng thẩm quyền của Quốc hội, phản ứng nhanh với thực tiễn, tất cả vì sự phát triển. Đó là sự chuyển mình trong cách làm: Thực hiện quy trình lập pháp tinh gọn, hiệu quả, chất lượng. Đó là sự chuyển mình trong vai trò: Quốc hội kiến tạo chính sách, dẫn dắt hành động.

Tư duy ấy, cách làm ấy sẽ trở thành động lực then chốt để pháp luật thực sự là công cụ kiến tạo phát triển, là lực đẩy cho mọi chuyển động của đất nước trong giai đoạn mới.

Kỳ họp thứ chín đã để lại một dấu mốc quan trọng trong lịch sử lập pháp nước ta. Một kỳ họp đặc biệt trong thời điểm đặc biệt, với những quyết sách đặc biệt. Kỳ họp này không chỉ mở ra một thời kỳ phát triển mới trong hoạt động của Quốc hội mà còn đặt nền móng pháp lý vững chắc cho giai đoạn phát triển tiếp theo của nước ta.