Tác phẩm do Đại tướng Võ Nguyên Giáp gợi ý, thực hiện trong 28 năm

Gợi ý của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Thủ tướng Phạm Văn Đồng năm 1996 đã trở thành cột mốc trong sự nghiệp viết văn của GS.TS Trình Quang Phú. Gần ba thập kỷ sau, cuốn Theo dấu chân Người, kết quả từ lời hứa của GS Phú, đang được đề cử Giải thưởng Sách Quốc gia 2025 và được xem là một hiện tượng xuất bản hiếm có của thể loại truyện ký lịch sử.

Tác phẩm tái hiện hành trình 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước của Bác, từ bến cảng Sài Gòn đến ngày trở lại Cao Bằng.

Từ gợi mở của Đại tướng Võ Nguyên Giáp

Năm 1996, khi GS - Nhà văn Trình Quang Phú mang bản in cuốn Từ làng Sen đến Bến Nhà Rồng tặng Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Thủ tướng Phạm Văn Đồng, ông không ngờ mình sẽ ra về với một lời gợi ý trở thành bước ngoặt. Cả hai nhà lãnh đạo đều trân trọng cuốn sách và gợi ý ông viết thêm về chặng đường Bác Hồ ở nước ngoài, từ 1911 đến 1941.

Chia sẻ trong một buổi giao lưu tại TP.HCM vào tháng 10, GS Phú nhớ rõ ông gặp cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng vào năm 1996. Trong cuộc gặp này, Thủ tướng dặn dò ông: "Anh hãy viết về Hồ Chủ tịch khi ở nước ngoài, không viết sẽ mất!".

GS - Nhà văn Trình Quang Phú chia sẻ trong sự kiện ra mắt sách vào tháng 8/2024. Ảnh: HNV TP.HCM.

Từ đó, GS bắt đầu gom tư liệu, đi đến những nơi Bác Hồ từng sống và làm việc, đọc lại hàng trăm đầu sách, tiếp cận những hồ sơ lưu trữ hiếm hoi được giải mật. Có lúc ông đi Pháp, rồi sang Nga, sang Anh để lần theo từng địa chỉ.

Suốt 28 năm, ông thu thập được hơn 8.000 trang tài liệu từ mật thám Pháp, đối chiếu với báo cáo của tình báo Anh cùng tư liệu lưu trữ. Theo dấu chân Người trở thành một món nợ phải trả của ông với Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Thủ tướng Phạm Văn Đồng và chính ông.

Đến hiện tượng xuất bản

Khi hoàn thành, Theo dấu chân Người trở thành một hiện tượng xuất bản hiếm có trong dòng truyện ký lịch sử. Chỉ trong vòng hơn một năm, tác phẩm đã tái bản 9 lần với tổng cộng 14.000 bản in, trong đó có một phiên bản tiếng Anh. Tác giả ấp ủ dự định dịch tác phẩm sang tiếng Nga, tiếng Pháp và tiếng Trung Quốc.

“Con số 14.000 là thước đo tình yêu của mọi người với Bác, đặc biệt là khi các bạn trẻ, thiếu niên chiếm tỷ lệ không nhỏ. Điều đó cho thấy một khát khao tìm hiểu về Bác Hồ, đó là hạnh phúc rất lớn đối với tôi”, GS Phú chia sẻ.

Sách Theo dấu chân Người. Ảnh: NXB Hội Nhà Văn.

Đại tá Nguyễn Mạnh Cương, Giám đốc Nhà xuất bản Quân đội nhân dân Chi nhánh phía Nam, đánh giá cao giá trị tư liệu và bút pháp dung dị mà sâu sắc của tác phẩm. Ông cho rằng viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh là điều không dễ, bởi hình tượng Bác đã in sâu vào lòng người Việt. Tuy nhiên, tác giả đã chọn cách khắc họa qua truyện ký để mang lại cảm xúc và sức sống mới cho những chất liệu lịch sử tưởng như cứng nhắc.

“Thành công của tác phẩm bắt nguồn từ 3 yếu tố then chốt. Một là sự chỉn chu trong từng câu chữ và cách làm việc khoa học, cầu thị và nghiêm túc của tác giả. Hai, đây là chủ đề được mọi người quan tâm. Ba là bút pháp văn học đặc sắc cùng khả năng chuyển tải nội dung của nhà văn. GS Trình Quang Phú còn là một chiến sĩ tiên phong trong cuộc vận động học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Đại tá Cương nhận xét.