Dấu ấn kỳ họp lịch sử - Bài 2: Thiết lập bộ máy tinh gọn, phản ứng nhanh và gần dân hơn

Những quyết sách sắp xếp lại tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính lần này thể hiện rõ tầm vóc lịch sử. Đó là những quyết sách đặt nền móng cho mô hình tổ chức bộ máy nhà nước trong giai đoạn phát triển mới, gọn nhẹ nhưng hiệu quả, mạnh về điều hành và cũng gần gũi với nhân dân hơn.

Mô hình chính quyền mới cho giai đoạn phát triển mới

Có lẽ, dấu mốc quan trọng nhất của Kỳ họp thứ chín là việc Quốc hội thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, cùng với Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Đây là những quyết sách chính thức xác lập mô hình chính quyền địa phương 2 cấp gồm cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) và cấp xã (xã, phường, đặc khu), bỏ cấp huyện trong tổ chức chính quyền. Xã là đơn vị hành chính ở nông thôn; phường là đơn vị hành chính ở đô thị; đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Mô hình này sẽ chính thức vận hành đồng loạt trên cả nước từ ngày 1-7 năm nay.

Cùng với đó, Quốc hội cũng thông qua Nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, theo đó số lượng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sẽ giảm còn 34, giảm gần một nửa so với hiện tại. Việc thay đổi địa giới hành chính lần này không đơn thuần là một cuộc sắp xếp mang tính cơ học, mà là một bước đi mạnh mẽ để tổ chức lại bộ máy hệ thống chính trị cấp tỉnh theo hướng gọn nhẹ, hiệu năng cao trong bối cảnh khoa học, công nghệ phát triển như vũ bão.

Phân cấp, phân quyền để phục vụ dân tốt hơn

Mục tiêu quan trọng nhất của việc sửa đổi Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương là giảm các tầng nấc trung gian; thực hiện phân cấp, phân quyền triệt để để nâng cao chất lượng, hiệu quả phục vụ người dân, doanh nghiệp. Những quy định từ các luật, nghị quyết của Quốc hội tại kỳ họp này là cơ sở để Chính phủ ban hành 28 nghị định phân cấp, phân quyền, giao nhiều quyền năng thực chất hơn cho chính quyền cấp xã, cấp gần dân nhất.

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Ảnh: TRỌNG HẢI

Cụ thể, từ ngày 1-7, UBND cấp xã được giao nhiều quyền hạn quan trọng, như cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; chứng thực bản dịch; kiểm định, đánh giá chất lượng nhà chung cư; tổ chức cưỡng chế bàn giao kinh phí bảo trì phần sở hữu chung trong nhà chung cư. Chủ tịch UBND cấp xã được trao quyền phê duyệt phương án sử dụng đất, quyết định thu hồi đất, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải quyết khiếu nại, tranh chấp về nhà đất... Đây là những việc trước đây thường dồn lên cấp huyện, cấp tỉnh, người dân, doanh nghiệp phải mất nhiều thời gian, công sức để thực hiện các thủ tục hành chính.

Đại biểu Nguyễn Tạo (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng) nhấn mạnh: “Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được tổ chức theo hướng tinh gọn nhưng gần dân, sát dân và phục vụ tốt hơn. Đó là điều chúng ta mong muốn. Từ ngày 1-7, bộ máy mới tại 23 tỉnh, thành phố sau sáp nhập sẽ đi vào hoạt động. Đó là sự khẳng định thực tế rằng chúng ta đang làm được điều mà lịch sử đòi hỏi”.

Niềm tin từ dân, sức bật cho chính sách

Mỗi thay đổi về tổ chức bộ máy đều tác động trực tiếp đến người dân. Tại kỳ họp lần này, cử tri, nhân dân theo dõi rất sát sao mọi diễn biến từ nghị trường và bày tỏ sự đồng thuận cao độ với các quyết sách quan trọng.

Bà Nguyễn Thị Thanh Thủy (phường Đồng Văn, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, từ ngày 1-7 sẽ thuộc tỉnh Ninh Bình) vui mừng khi biết thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sắp tới có thể giải quyết ngay tại phường, không còn phải đi lại nhiều lần lên cấp huyện: “Chỉ cần 3 ngày là có thể xong thủ tục. Như vậy thì thuận tiện quá, người dân chúng tôi ai cũng phấn khởi”.

Tinh thần đồng thuận của nhân dân đã lan tỏa vào nghị trường. Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông) nhận định: “Những cuộc cách mạng lớn từ xưa đến nay đều cần sự ủng hộ tuyệt đối của nhân dân. Tại kỳ họp này, báo cáo của Chính phủ cho thấy nội dung sửa Hiến pháp được đồng thuận tới 99,75%. Đó là cơ sở vững chắc để tổ chức lại bộ máy với tinh thần cách mạng”.

Vượt khó nhờ sự đồng thuận cao 

Mô hình tổ chức bộ máy nhà nước lần này là mô hình rất mới. Dù đồng thuận cao nhưng thách thức trong thực thi là điều khó tránh khỏi. Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương) nêu quan điểm: “Không thể kỳ vọng ngay lập tức mọi thứ sẽ trơn tru. Bất kỳ mô hình mới nào cũng cần thời gian để làm quen”.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga tin rằng, với sự quyết tâm rất lớn của cả hệ thống chính trị, với sự hậu thuẫn và sự đồng lòng, nhất trí của nhân dân, sự nỗ lực hết mình của từng cán bộ, đảng viên thì “chắc chắn chúng ta sẽ vượt qua được giai đoạn đầu khó khăn, để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vận hành trơn tru”.

Tư tưởng xuyên suốt của mô hình mới không chỉ là tinh gọn mà còn là gần dân, sát dân và phục vụ dân tốt hơn. Đây chính là sự khác biệt so với nhiều lần sáp nhập, thay đổi trước đây. Lần này, Quốc hội, Chính phủ xác định rõ: Đổi mới tổ chức là để phục vụ người dân tốt hơn, không phải đơn thuần là cắt giảm đầu mối. Quyết sách về phân cấp, phân quyền mạnh mẽ xuống cấp xã đã thể hiện rất rõ tư tưởng ấy.

Kỳ họp thứ chín có thể xem là “kỳ họp của những quyết sách lịch sử”. Một mô hình mới về tổ chức chính quyền địa phương tinh gọn, hiệu quả, gần dân đã được thiết lập. Chỉ vài ngày nữa, một bộ máy chính quyền địa phương mới, hành động vì người dân, cũng sẽ chính thức được vận hành thống nhất trên cả nước. Tất cả bắt đầu từ sự thống nhất ý chí, đồng thuận chính trị, quyết tâm hành động của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và sự ủng hộ mạnh mẽ từ nhân dân. Đó chính là nền tảng để cuộc “cách mạng của cách mạng”, như nhận định của đại biểu Nguyễn Tạo, đi vào lịch sử.