Bình dân học vụ số - hành trình khai trí của Đảng

Bài 1:
Hội tụ “ý Đảng, lòng dân” trong kỷ nguyên số

Năm 1945, phong trào “Bình dân học vụ” đã làm nên một cuộc cách mạng khai trí phi thường, giúp hàng triệu người dân thoát nạn mù chữ; hiện nay, “Bình dân học vụ số” - phong trào do Tổng Bí thư Tô Lâm khởi xướng không chỉ kế thừa giá trị lịch sử truyền thống vĩ đại của phong trào “Bình dân học vụ” năm xưa, mà còn khẳng định sự đồng điệu giữa ý Đảng và lòng dân trong hành trình trang bị tri thức số cho toàn dân - "chìa khóa vàng” để Việt Nam tự tin tiến bước trong kỷ nguyên mới.

Từ bài học "diệt giặc dốt" đến quyết sách "xóa mù công nghệ"

Lịch sử đã chứng minh, khai sáng dân trí là nền tảng vững chắc cho mọi sự phát triển và là “kim chỉ nam” trong các chủ trương của Đảng. Ngay sau khi giành độc lập năm 1945, đất nước ta đứng trước thách thức "ngàn cân treo sợi tóc". Bên cạnh thù trong, giặc ngoài, nạn mù chữ được Chủ tịch Hồ Chí Minh gọi là "giặc dốt" đè nặng lên vai 95% dân số. Với tầm nhìn chiến lược, Đảng ta đã nhận định việc nâng cao trình độ văn hóa là công việc cấp tốc hàng đầu. Bởi, một dân tộc muốn độc lập, tự chủ thì mỗi người dân phải hiểu rõ quyền lợi, bổn phận và có đủ kiến thức để xây dựng đất nước.

Từ chủ trương đúng đắn và sâu sắc đó, phong trào “Bình dân học vụ” ra đời, nhanh chóng trở thành một cuộc cách mạng văn hóa phi thường. Với phương châm "phổ cập, phổ biến", "đi từng ngõ, gõ từng nhà, hướng dẫn từng người", phong trào đã huy động sức mạnh toàn dân, tạo nên sự đồng lòng, tin tưởng tuyệt đối vào chủ trương của Đảng. Chỉ sau 1 năm triển khai, đã có 75.000 lớp học được tổ chức với trên 95.000 giáo viên, trên 2,5 triệu người dân biết đọc, biết viết. Đến năm 1948, có 6 triệu người đã thoát nạn mù chữ; đến năm 1952 là 10 triệu người (gần nửa dân số đất nước khi đó), thoát khỏi “giặc dốt” và thanh toán mù chữ ở rất nhiều địa phương... Trên nền tảng dân trí được tăng lên đó, sự nghiệp cách mạng của đất nước đã giành nhiều thắng lợi quan trọng.

Thành công vang dội của phong trào không chỉ là việc hàng triệu người biết chữ, mà còn là minh chứng hùng hồn cho sự đồng điệu giữa ý Đảng và lòng dân, tạo nên sức mạnh tổng hợp vượt mọi khó khăn. 80 năm sau, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, sự thiếu hụt kỹ năng công nghệ thông tin có thể đẩy một bộ phận người dân, đặc biệt là người già, phụ nữ, người yếu thế ở vùng sâu, vùng xa, ra rìa dòng chảy phát triển, làm trầm trọng thêm nguy cơ bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên số.

Trong bối cảnh đó, Đảng và Nhà nước ta một lần nữa khẳng định vai trò tiên phong, khai phóng tri thức bằng việc phát động phong trào “Bình dân học vụ số”. Kế thừa và phát huy tinh thần của phong trào "Bình dân học vụ" năm xưa, phong trào do Tổng Bí thư Tô Lâm khởi xướng, mang sứ mệnh xóa mù công nghệ số, trang bị cho mỗi người dân kiến thức và kỹ năng cơ bản để tự tin, an toàn tham gia môi trường số. Mục tiêu cao cả của chủ trương này là giúp người dân nắm bắt, tận dụng và thụ hưởng thành quả của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Chủ trương lớn này được cụ thể hóa bằng Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, được ban hành ngày 22/12/2024. Trong đó, mục tiêu phổ cập kỹ năng số cho toàn dân được đặt ra rõ ràng và quyết liệt.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhấn mạnh: "Chúng ta không chỉ kế thừa di sản quý báu của lịch sử, mà còn phải biết ứng dụng nó vào thực tiễn hiện nay. Việc trang bị tri thức số sẽ giúp người dân tự tin hơn trong môi trường số, chủ động nắm bắt cơ hội và thích nghi với sự phát triển của công nghệ". Lời khẳng định này không chỉ là một định hướng, mà còn là một cam kết chính trị mạnh mẽ, thể hiện tầm nhìn xa trông rộng của Đảng trong việc đưa đất nước vươn tầm, đồng thời bảo đảm công bằng xã hội, không ai bị lãng quên trong tiến trình phát triển.

"Chìa khóa vàng” mở cánh cửa tương lai

Trong kỷ nguyên số, công nghệ đã trở thành điều kiện sống còn để mỗi cá nhân phát triển. Làm chủ công nghệ số hôm nay không chỉ là nâng cao tiện ích cá nhân, mà còn là "chìa khóa" hội nhập, để mỗi người khẳng định giá trị của mình trong thời đại mới.

Thực tế hiện nay, phần đông người dân Việt Nam sử dụng điện thoại thông minh mới dừng lại ở những thao tác cơ bản như: gọi điện, nhắn tin, dùng Zalo, Facebook, lướt mạng xã hội... Việc hiểu và khai thác các tiện ích số phức tạp hơn như: thanh toán điện tử, dịch vụ công trực tuyến, bảo mật dữ liệu cá nhân… vẫn còn hạn chế; đặc biệt, tình trạng “mù công nghệ” hoặc “ngại công nghệ” vẫn phổ biến, nhất là với người cao tuổi và nhóm người ít tiếp cận đào tạo.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan thẳng thắn cho rằng: dân ta giờ đã biết chữ, nhưng không ít người vẫn mù mờ công nghệ. Có vị cán bộ còn sợ cái máy tính như từng sợ học bảng cửu chương thuở nhỏ. Có người dân muốn làm giấy tờ online nhưng không biết mở email, không biết tải file. Trong chính bộ máy công quyền, đâu đó vẫn còn những khoảng trống về năng lực số - thứ sẽ quyết định thành bại trong chuyển đổi quốc gia.

Lạc hậu số có thể làm chậm bước phát triển một cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, một địa phương và cả một quốc gia; cho nên, trong kỷ nguyên số, nhận định của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu” càng trở nên đúng đắn và cấp thiết.

Chuyển đổi số là cuộc cách mạng mới, tạo ra biến đổi sâu sắc, cải cách mạnh mẽ lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Thời gian qua, Đảng, Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật nhằm xây dựng nền tảng số, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện. Đặc biệt, Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã xác định, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng

Nguyên ĐBQH Khóa XIII, PGS.TS Bùi Thị An cho rằng: nếu ngày xưa hàng triệu người dân cần học chữ để làm chủ cuộc đời và xây dựng đất nước, thì giờ đây, họ cần được trang bị những kỹ năng số căn bản để không bị tụt hậu. Đây không chỉ là sự tiếp nối truyền thống khai trí vĩ đại của dân tộc, mà còn là tuyên ngôn mạnh mẽ về sứ mệnh nâng cao dân trí của Đảng. Phong trào này khẳng định tầm nhìn xa, quyết tâm lớn và trách nhiệm của Đảng trong việc đưa Việt Nam tự tin tiến vào tương lai số, xây dựng một xã hội văn minh, hiện đại, nơi mọi người dân đều có cơ hội phát triển và hạnh phúc.

Tại Lễ phát động phong trào và ra mắt nền tảng “Bình dân học vụ số”, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định: đất nước đang đứng trước cơ hội lịch sử để bước vào kỷ nguyên mới, và phổ cập tri thức, công nghệ về chuyển đổi số là nhiệm vụ cấp bách. Nếu chúng ta nhận thức khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yêu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược, ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn cách mạng hiện nay thì không thể không nói đến xã hội số, quốc gia số và công dân số toàn diện, toàn trình. Từ đó, không thể không có phong trào "Bình dân học vụ số".

Phong trào này giúp người dân tiếp cận và tận dụng công nghệ trong cuộc sống, hình thành cộng đồng thích ứng với chuyển đổi số; tham gia xây dựng Chính phủ số, xã hội số, kinh tế số, công dân số. Đây là "chìa khóa" vàng mở cánh cửa tri thức cho người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là người dân ở vùng xa, vùng còn khó khăn, và là nguồn lực, động lực chính thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.