ASEAN sẽ có thêm thành viên mới?

Tổng thống Mari Alkatiri của Timor Leste đã xác nhận sẽ tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 31 tại Philippines với vai trò quan sát viên

Tổng thống Timor Leste Mari Alkatiri đã xác nhận sẽ tham dự Hội nghị này tại Philippines với vai trò quan sát viên.

Những điểm nổi bật liên quan đến việc tiếp nhận Timor Leste hoặc Đông Timor đã được Đại diện Thường trực của Indonesia tại ASEAN Rahmat Pramono nhận định là ASEAN ngày càng gần gũi hơn với Dili (thủ đô của Timor Leste). Trước đó, Indonesia đã cho biết triển vọng về việc Timor Leste trở thành thành viên đã bị ngăn cản vì những bất ổn chính trị, cơ sở hạ tầng kinh tế yếu kém và nguồn nhân lực không đủ để tham gia ASEAN. Những đánh giá này đã nhận được sự chia sẻ của các nước thành viên khác tại thời điểm đó. Nhưng mối quan hệ song phương giữa Indonesia và Timor Leste đã được cải thiện dần. Các thành viên như: Campuchia, Việt Nam, Lào, Myanmar cũng có xu hướng chấp nhận Đông Timor.

Timor Leste đã thể hiện ý định tham gia ASEAN ngay từ sau khi giành độc lập năm 2002. Tại thời điểm đó, Thái Lan và Campuchia là hai nước duy nhất ủng hộ nỗ lực gia nhập ASEAN của quốc gia này. Là một nền dân chủ trẻ tuổi, Thái Lan cho rằng, việc mở rộng ASEAN là cách thức để tăng cường sự cởi mở và dân chủ hóa ở các nước thành viên. Nhưng các nước ASEAN khác đã từng miễn cưỡng về việc tiếp nhận Timor Leste. Trong số các nước sáng lập ASEAN, Singapore có ý kiến, Timor Leste cần thời gian để chuẩn bị cho vai trò thành viên ASEAN vì nước này thiếu năng lực để tham gia cộng đồng kinh tế. Quốc đảo Singapore lo ngại việc tham gia của Đông Timor sẽ làm chậm tiến trình xây dựng cộng đồng của ASEAN. 

Một phần trong tiến trình xem xét đơn xin gia nhập của Timor Leste là các nghiên cứu khả thi đã được tiến hành trên ba khía cạnh đánh giá chung tình hình của nước thành viên thứ 11 của ASEAN, về các vấn đề chính trị và an ninh, kinh tế, và văn hóa xã hội. Hai nghiên cứu đã hoàn thành về chính trị, an ninh và kinh tế kết luận rằng Timor Leste phải cải thiện phát triển nguồn nhân lực và xây dựng năng lực để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và các kỹ năng khác.

Khi ASEAN tiếp nhận các thành viên mới năm 1995, 1997 và 1999, những thành viên mới là Việt Nam, Lào, Myanmar và Campuchia đã được công nhận mà không có điều kiện tiên quyết hoặc chuẩn bị. Họ học hỏi kinh nghiệm từ các cuộc đàm phán hàng ngày với các đồng nghiệp ASEAN, lĩnh hội tinh thần ASEAN. Trong các cuộc họp nối tiếp cuộc họp, các nước đã làm việc với các quan chức từ các nước thành viên khác, ở tất cả các cấp. Trong thời gian ngắn, các nước mới đã thích nghi với cách thức và phương tiện tương tác với các thành viên khác trong ASEAN.

Để chuẩn bị cho việc gia nhập ASEAN, Timor Leste đã mở các đại diện nước ngoài ở tất cả 10 nước thành viên ASEAN và cử các quan chức thường trực tại Ban Thư ký ASEAN. Vẫn còn rất ít quan chức Timor Leste nói và viết tiếng Anh- Tetum và tiếng Bồ Đào Nha là ngôn ngữ chính của nước này- trong khi một số nước ASEAN khác đang rất nỗ lực để giúp Timor Leste trong giao tiếp tiếng Anh.