Chưa thể tự chủ, Hội Xuất bản Việt Nam tiếp tục 'kêu' vì vẫn ‘ba không’

Thông tin được ông Nguyễn Thanh Lâm - thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông - cho biết tại Hội nghị giao ban các cơ quan chủ quản nhà xuất bản năm 2023 do Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức ngày 18-1 tại Hà Nội.

Không trụ sở, không biên chế, không kinh phí

Tại hội nghị, ông Phạm Minh Tuấn - chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam - tiếp tục có ý kiến về khó khăn của Hội Xuất bản Việt Nam sau ý kiến từ hội nghị các năm trước nhưng tình hình chưa cải thiện.

Hiện hội này vẫn là hội "ba không", trụ sở đi ở nhờ, đi thuê, biên chế không có, kinh phí hoạt động không được cấp, ngoài gần 1 tỉ đồng ngân sách nhà nước chi cho Giải thưởng Sách quốc gia mỗi năm.

Số tiền này cũng không đủ để tổ chức giải thưởng mà hội xin được tài trợ từ doanh nghiệp quan tâm tới văn hóa.

Về khó khăn của Hội Xuất bản Việt Nam, ông Lâm nói Bộ Thông tin và Truyền thông cũng muốn góp một tiếng nói "kêu" cho Hội Xuất bản Việt Nam - một trong 30 hội được Nhà nước giao nhiệm vụ nhưng lại không trụ sở, không biên chế, không kinh phí.

Ông Lâm dẫn ví dụ Hội Nhà báo Việt Nam là hội khá tương đồng về nhiệm vụ với Hội Xuất bản Việt Nam nhưng có trụ sở lớn, có biên chế và có kinh phí hoạt động. Mỗi năm nhận 16 tỉ đồng chi hành chính, 20 tỉ đồng chi nghiệp vụ, riêng chi cho Giải báo chí quốc gia đã 8 tỉ đồng.

Sự bất lực của các nhà xuất bản?

Một câu chuyện đáng chú ý khác của ngành xuất bản hiện nay được ông Lâm nói đến là phí quản lý xuất bản mà công ty sách trả cho nhà xuất bản trong mô hình liên kết xuất bản quá rẻ mạt.

Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên cho biết phí quản lý xuất bản chỉ một vài triệu đồng, thậm chí vài trăm ngàn cho một cuốn sách liên kết xuất bản.

Theo ông Lâm, điều này khiến mô hình liên kết xuất bản mất đi ý nghĩa ban đầu, thành như bán cái, thể hiện sự bất lực của các nhà xuất bản khi không còn nguồn lực để tổ chức bản thảo, biên tập, tự làm sách mà khoán cho xã hội làm.

Hậu quả người được làm (các nhà xuất bản) thì không làm được, vai trò được chuyển cho các công ty sách và lực lượng này ngày càng lớn mạnh, sự phân chia lao động, phân chia thụ hưởng trong mô hình liên kết xuất bản không công bằng.

Ông Lâm cảnh báo nếu không xử lý vấn đề này, hoạt động xuất bản có thể dẫn đến biến tướng, tư nhân núp bóng và các nhà xuất bản đi chệch con đường, và nhắc nhở các nhà xuất bản không được bỏ sứ mệnh của mình.

Phát biểu tại hội nghị, ông Trần Thanh Lâm - phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương - ghi nhận những kết quả nổi bật trong năm 2023 của ngành xuất bản và chỉ đạo cần khắc phục những hạn chế đang tồn tại trong năm 2024.

Các cơ quan chủ quản tập trung quan tâm đầu tư, nâng cao năng lực hoạt động của các nhà xuất bản, nâng cao chất lượng xuất bản phẩm; bổ sung vốn, đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật; tăng cường cơ chế đặt hàng, bảo đảm điều kiện hoạt động cho nhà xuất bản…

Cơ quan chủ quản cũng quan tâm, đầu tư cho nhà xuất bản trong việc thúc đẩy phát triển văn hóa đọc và thực hiện chuyển đổi số, đóng góp vào việc đưa ngành xuất bản phát triển thành ngành kinh tế, công nghệ hiện đại...

Xuất bản giảm số lượng nhưng tăng doanh thu

Về tình hình ngành xuất bản năm qua, ông Nguyễn Nguyên cho biết năm 2023, doanh thu các nhà xuất bản ước đạt 3.700 tỉ đồng (tăng 15,6%); số xuất bản phẩm in 33.000 sản phẩm với 450 triệu bản (giảm 11% về xuất bản phẩm và giảm 23% về số bản sách so với cùng kỳ năm 2022).